Dylatacja – czym jest? Kiedy i dlaczego należy ją stosować?

Dylatacja, nazywana również szczeliną lub przerwą dylatacyjną, skutecznie zapobiega negatywnym skutkom przenoszenia obciążeń przez konstrukcje domu i powstawania odkształceń jej poszczególnych elementów. Dzięki niej rozdzielone elementy pracują zdecydowanie efektywniej, co ma istotny wpływ nie tylko na bezpieczeństwo i funkcjonalność, ale też estetykę budynku.

Czym jest dylatacja?

Dylatacja to celowo wykonana szczelina, której zadaniem jest oddzielenie (oddylatowanie) różnych elementów budynku. Po oddylatowaniu każdy z nich samodzielnie przenosi obciążenia, dzięki czemu minimalizuje się ryzyko powstawania przeciążeń, odkształceń czy pęknięć.

Dylatacje okazują się niezbędne na wielu etapach budowy, a następnie wykańczania budynku. Znajdują swoje zastosowanie m.in. podczas stawiania ścian, wykonywania wylewki i podłogi, a także w trakcie prac nad posadzką bądź montażem paneli.

Do wykonania dylatacji można stosować różne materiały. Najczęściej jest to styropian bądź sznur dylatacyjny, do którego wytworzenia wykorzystuje się linę budowlaną – po jej odpowiednim zabezpieczeniu przed działaniem temperatury i wilgoci. Sznur dylatacyjny jest także dostępny w wersji ze specjalnie przygotowanej pianki polipropylenowej oraz z polietylenu. Sznury dylatacyjne wyróżniają się okrągłym przekrojem, a ich średnica może być bardzo zróżnicowana, ponieważ grubość sznura musi być dopasowana do konkretnego zastosowania.

Kiedy stosuje się dylatację budynku?

Szczelina dylatacyjna to uniwersalne rozwiązanie mające wiele zastosowań. Spotkamy się z nim niemal na wszystkich etapach budowy i wykańczania wnętrz. Możemy wyróżnić kilka rodzajów dylatacji – każda kategoria odpowiada konkretnemu zastosowaniu.

W przypadku standardowego budownictwa jednorodzinnego dylatacja pozwala na zwiększenie trwałości i unikanie zniszczeń elementów konstrukcyjnych, a także zapobiega powstawaniu nieestetycznych pęknięć i rys. Wykonanie szczelin jest szczególnie istotne przy rozległych budynkach, domach z długimi ścianami, a także tych w zabudowie szeregowej bądź bliźniaczej.

Do najczęściej stosowanych można zaliczyć dylatację wylewki podłogowej – wykonywana jest standardowo, aby zapobiec pękaniu. Pamiętajmy, że niezabezpieczone pęknięcie w wylewce może przyczynić się później do pękania posadzki.

Wykonanie dylatacji jest zatem niezbędne, jeśli chcemy uniknąć odkształceń, pęknięć i zarysowań. Oprócz standardowych dylatacji wykonywanych np. przy tworzeniu fundamentów bądź wylewki należy pamiętać też o utworzeniu ich w różnych newralgicznych miejscach (np. ciężkie ścianki działowe). Dobry projekt budynku obejmuje rozplanowanie niezbędnych dylatacji, wskazując ich optymalną szerokość i inne parametry.

Rodzaje dylatacji

• Dylatacja konstrukcyjna – polega na oddylatowaniu elementów konstrukcyjnych, dzięki czemu osiadają one w prawidłowy i bezpieczny sposób. Temu rozwiązaniu zawdzięczamy możliwość zredukowania szkodliwego wpływu takich czynników jak przenoszenie obciążeń – minimalizuje się ryzyko powstawania nieprawidłowych odkształceń. Ten rodzaj dylatacji należy zastosować przy tworzeniu fundamentów oraz wprowadzaniu różnego rodzaju zmian w konstrukcji budynku. Wykonanie przerwy dylatacyjnej jest szczególnie istotne przy wykonywaniu rozległych budowli czy długich odcinków poziomych.
• Dylatacja technologiczna – to standardowe rozwiązanie wykorzystywane przy korzystaniu z materiałów mogących ulegać pęcznieniu bądź kurczeniu. Bardzo częstym zabiegiem jest wykonanie np. dylatacji wylewki betonowej.
• Dylatacja termiczna – jest związana z niwelowaniem powstawania odkształceń termicznych, które pojawiają się w związku z różnicami temperatur. Jej zastosowanie okazuje się niezbędne zwłaszcza w drogownictwie – sprawdza się podczas układania torów kolejowych czy budowania mostów. W trakcie budowania domu jednorodzinnego będzie dotyczyć takich elementów jak podjazd bądź taras.
• Dylatacja przeciwdrganiowa – dotyczy przede wszystkim budownictwa przemysłowego i budowy domów na terenie zagrożonym częstymi trzęsieniami ziemi. Jej zastosowanie pozwala zredukować negatywny wpływ drgań na całą konstrukcję.

Dylatacja posadzki i wylewki – najczęstsze błędy

Największym błędem jest oczywiście całkowity brak dylatacji posadzki czy dylatacji wylewki.Rozległa powierzchnia powinna zawsze zostać rozdzielona na mniejsze części, co pozwoli uniknąć powstawania pęknięć – najczęściej są one widoczne w przewężeniach i załamaniach. Często powstają również na samym środku sporej przestrzeni.

Podczas dylatacji posadzek dochodzi nieraz do utworzenia zbyt szerokich szczelin. Pamiętajmy, by dopasować ich wielkość do planowanego pokrycia podłogi. W przypadku wyboru miękkiego materiału zbyt szeroka przerwa będzie skutkować powstawaniem odkształceń.

Problematyczne okazuje się także wykonanie dylatacji posadzki przy pokryciu podłogi kilkoma różnymi materiałami. W miejscu stykania się dwóch rodzajów wykończenia konieczne jest użycie połączenia dokładnie dopasowanego do zastosowanych materiałów – najlepiej sprawdzą się trwale elastyczne wypełnienia. Możemy sięgnąć np. po masę korkową lub innego rodzaju masę dylatacyjną. Do połączenia podłogi wykończonej różnymi płytkami nie nadaje się natomiast stosowana często fuga cementowa.

Na pękanie posadzki wpływ może mieć także nieodpowiednio wykonana dylatacja wylewki (dowiedz się więcej na temat wylewki). Do powstawania pęknięć prowadzą takie błędy jak przygotowanie niewystarczającej liczby dylatacji bądź ich nieprawidłowe rozmieszczenie na wylewce. Trzeba też pamiętać, że dylatacje nie mogą być wykonywane po stwardnieniu masy. Taśmy dylatacyjne powinny znajdować się pomiędzy wylewką a ścianami oraz wszystkimi pionowymi elementami konstrukcyjnymi. Istotne jest też oddzielenie jej od wszystkich elementów instalacyjnych. Nie można zapomnieć o podzieleniu powierzchni o dużej przestrzeni na mniejsze fragmenty.

Wykonanie dylatacji to ważny element prac konstrukcyjnych i wykończeniowych. Prawidłowo przygotowana szczelina dylatacyjna pozwala na zwiększenie bezpieczeństwa konstrukcji i ochronienie jej przed powstawaniem nieestetycznych zmian w postaci pęknięć oraz rys. Więcej informacji na temat prac konstrukcyjnych i wykończeniowych znajdziesz w naszej czytelni.