Ogród w stylu japońskim – rośliny, dekoracje, zasady aranżacji i projektowania

Historia japońskich ogrodów rozpoczęła się już w IV w. n.e. Do jej tworzenia zaprzęgnięto filozofię, wierzenia religijne i czysty empiryzm – obserwację zjawisk przyrody. Dzięki temu powstały miejsca zarówno gościnne dla człowieka, jak i przyjazne dla matki Ziemi. W ogrodach panują spokój i harmonia dobre dla świata oraz naszych ciał i umysłów. Podpowiadamy, jak stworzyć ogród w stylu japońskim.

Projektowanie ogrodu w stylu japońskim – zasady aranżacji i założenia ogrodu japońskiego

Jak założyć ogród japoński? Budowanie ogrodu można, a nawet trzeba rozpocząć od zdobycia niezbędnej wiedzy. Najważniejszą zasadą jest idealne wkomponowanie ogrodu w otaczającą architekturę i krajobraz. „Tradycja” to kolejne słowo klucz, które definiuje ogród japoński, dlatego projekty powinny opierać się na normatywie filozofii taoistycznej. Myśl ta mówi o jedności człowieka z naturą, a ogród ma być niczym innym jak narzędziem do jej osiągnięcia.

W tego rodzaju ogrodzie powinniśmy znaleźć miejsce dla wszystkich elementów krajobrazu japońskiego, w tym: gór skał, dolin, oceanu, licznych rzek i niezwykle bujnej roślinności. Niektóre z tych elementów mogą mieć z oczywistych względów charakter jedynie symboliczny.

W ogrodzie japońskim wszystko ma swój cel i uzasadnienie. Opiera się na wierzeniach religijnych i wielowiekowych obserwacjach. To czyni go uniwersalnym i sprawiło, że zdobył przychylność architektów na całym świecie.

Dlaczego ogrody w typie japońskim są uniwersalne – kolory i symbolika w ogrodzie japońskim

Kolorystyka i symbolika stanowią fundament ogrodu w stylu japońskim. Najbardziej spektakularny widok w ogrodzie powinniśmy stworzyć od tzw. frontu. To tu warto lokalizować wodospady, studnie, ozdobne kamienie i elementy małej architektury. Całość można zaaranżować tak, aby krajobraz został zamknięty przez malownicze zielone wzniesienie.

Bo to właśnie pagórkowata rzeźba terenu (naturalna lub stworzona sztucznie), razem z roślinnością, wodą i skałami stanowią elementy nierozerwalnie związane z japońskim Edenem.

Ogród ten wyraża swoją uniwersalność także na zupełnie podstawowym, na wskroś praktycznym poziomie. Możemy bowiem z powodzeniem stworzyć go zarówno na terenach wielkoobszarowych, jak i w małych przydomowych ogródkach. Ogród japoński można powołać do życia także jako oranżerię.

Rodzaje stylów: ogród japoński Karensansui, Chaniwa, Tsukiyama i Kaiyu-shiki

• Ogród wzgórz to właśnie Tsukiyama. Tworzą go małe pagórki, kamienie imitujące góry oraz stawy i strumyki naśladujące morza i rzeki. Wijące się wśród nich ścieżki mogą łączyć między sobą powstałe na wzniesieniach punkty widokowe.
   
• Karesansui zwany jest również zentei, sekitei albo ogrodem zen. Ogrody te przedstawiają krajobraz w nieco abstrakcyjny sposób. Dominuje tu kamień, żużel, mech przedstawiające góry, wyspy, łodzie, morza i rzeki. „Suchy ogród” i „sucha rzeka” w ogrodzie są nieodłącznie związane z buddyzmem zen i stanowią częste miejsce medytacji.
   
• Chaniwa to inaczej ogród herbaciany, dlatego musi mieć pawilon herbaciany, do którego wiodą ścieżki, przy których znajdują się specjalne kamienne misy do omywania rąk oraz kamienne latarnie. Tego typu ogród stworzono we Wrocławiu.
   
• Kaiyu-shiki zwany inaczej ogrodem spacerującym lub jeszcze inaczej rotacyjnym znalazł swoje miejsce w Gdańsku. Oba przykłady to dowód na to, że ogrody japońskie w Polsce to idee Wschodu, które mogą być z powodzeniem implementowane nad Wisłą. Tym razem w zakresie architektury krajobrazu. I to nie tylko w przestrzeni stricte miejskiej, ale również indywidualnej.

Elementy małej architektury dopasowywane do stylu japońskiego

Mała architektura wykonana z surowca naturalnego jest praktycznie nieodłącznym elementem ogrodu japońskiego, podobnie jak głazy i kamienie. Obok funkcji praktycznych i wymiaru estetycznego – podobnie jak wszystkie inne elementy tej przestrzeni – ma ona znaczenie symboliczne.

Kamienne wazy o przeróżnych kształtach w samej Japonii ustawiane były w bezpośrednim sąsiedztwie domu lub przed wejściem do pawilonu herbacianego. Do dziś są to w pewnym sensie poidełka, z których czerpie się wodę do picia lub właśnie przyrządzania herbaty. Służą one również do symbolicznego obmywania rąk podczas uroczystości. Wazą może być nawet owalny, spłaszczany u góry kamień z wyżłobionym otworem na wodę. Umieszczony w cieniu drzew, krzewów czy paproci gwarantuje, że woda będzie zawsze zimna i smaczna. Według tradycji Wschodu wazę nocą oświetlają latarnie, a drogę ku niej wyznacza kamienna ścieżka. Ścieżka do źródła.

Latarnie to najprawdopodobniej najbardziej znany i rozpoznawalny motyw dla kultury japońskiej. W ogrodach wykonuje się je najczęściej z kamienia lub brązu. Latarnie zawsze spełniają założenia geometrii sintoistycznej. Półkole oznacza wiatr, trójkąt stanowi symbol raju lub ognia. Koło symbolizuję wodę, prostokąt ziemię. Latarnie ustawia się tak, by prócz gry nocnych świateł, tworzyły ze światem przyrody przemyślaną kompozycję.

Jeżeli mamy takie możliwości, tonasze ogrody japońskie w Polsce obok mostków i kładek mogą być wzbogacone o pawilon herbaciany. Jego rozmiary nie muszą być imponujące. Tradycyjnie w japońskim rytuale picia herbaty brało udział nie więcej niż 5 osób. Przed pawilonem, który ma służyć swoim gościom ciszą i spokojem, można, a nawet należy postawić latarnię i wazę ze świeżą wodą.

Dla podkreślenia atmosfery Wschodu w tej przestrzeni mogą znaleźć się buddyjskie rzeźby. Jeżeli naszym życzeniem jest całkowita rezygnacja z małej architektury, to jest to oczywiście możliwe. W ogrodzie hiraniwa występują jedynie skały, kamienie i żwir wyłącznie w formie naturalnej. Poza tym ogród ten jest suchy – często pozbawiony jakiejkolwiek wody.

Rośliny do ogrodu japońskiego – sosny, trawy i mchy

Kompozycje roślinne tworzymy tak, aby w sposób doskonały wydobyć piękno z kształtu i faktury liści, kory czy owoców. A wszystko już samoistnie ubiera się dodatkowo w barwy i zapachy. Kolejną zasadą jest sezonowość. Umożliwia ona eksponowanie poszczególnych gatunków roślin, które o danej porze roku prezentują się najpiękniej. W ten sposób ogród stale roztacza swój czar.

Japończycy patrzą na ogrody zupełnie inaczej niż my, Europejczycy. W ich przypadku nie chodzi o dylemat, jakie drzewko japońskie do ogrodu wybrać. Wybór jest oczywisty. To sosna i bambus mają dla nich bardzo istotne znaczenie. Reprezentują one wierność, trwałą przyjaźń, siłę charakteru i wieczność życia. Tak jak kwiaty wiśni, śliw i orchidei symbolizują kobiecą lekkość i wdzięk. Drzewom przycina się wierzchołki w tak charakterystyczny sposób, by lepiej mogły wykorzystywać daną im przestrzeń i światło słoneczne.

Sadzenie bujnych kęp traw to w przeciwieństwie do przystrzyżonych równo trawników naszego świata podstawa. Rolę klasycznych trawników spełniają natomiast mchy i niskie dywanowe byliny.

Rola wody w ogrodzie japońskim – początek, ruch, zdrowie i przemijanie

W duchowości japońskiej woda to ruch, życie, witalność i nieustanna przemiana, która jest niezbędną częścią ludzkiej egzystencji. Jeśli w danym miejscu nie ma dostępu do wody, to sucha rzeka w ogrodzie w stylu japońskim godnie ją zastąpi. Można ją stworzyć, kreując ślady na piasku lub układając odpowiednio kaskady kamieni. Powstanie wrażenie jeszcze przed chwilą przepływającego potoku. A skoro o kamieniach mowa, to uosabiają one trwałość i siłę, która musi znaleźć swe miejsce w ludzkim życiu… i japońskim ogrodzie.

Kamienie i głazy – trwałość i siła zaklęta w kamieniu

Kamienie były obecne w ogrodach Japończyków od samego początku. Wszelkie elementy skalne symbolizują spokój i konieczność dążenia do wyższych celów. Ich kształty odnoszą się bezpośrednio do człowieka, nieba i ziemi – podobnie jak miało to miejsce w przypadku formacji roślinnych. Żaden głaz nie powinien trafić tu przypadkowo. W Azji skały trafiają do ogrodu po pracochłonnych poszukiwaniach i w ściśle określone miejsce. A wszystko po to, by prócz niesienia w sobie ukrytych znaczeń cieszyły oko teksturą i interesującym przekrojem.

Współcześnie cały świat cieszy się ze zdobyczy japońskiej architektury, jakim jest idealne zespolenie budynków i ogrodów z krajobrazem. W ten sposób powstają wymarzone ogródki bezobsługowe. Najważniejsze jest jednak to, że jako osoby zapracowane możemy łatwo wykreować dla siebie oazę spokoju i spojrzeć na świat innymi oczami.