Projekty domów plusenergetycznych. Dom bez rachunków – czy to możliwe?

W budownictwie energooszczędnym najbardziej przyjazny środowisku jest dom pasywny. Ostatnio coraz częściej słyszy się jednak o projektach zero- i plusenergetycznych, które zapewniają znikome koszty eksploatacji, a nawet nadwyżkę. Jak to wygląda w praktyce i jak znaleźć idealne rozwiązanie?

Dom zeroenergetyczny a dom plusenergetyczny

W 2018 roku siedem polskich organizacji działających w branży instalacji budowlanych połączyło się, aby spopularyzować wiedzę na temat budownictwa pasywnego. Wynikiem tej kooperacji był pomysł stworzenia budynku zero- i plusenergetycznego. Tego typu rozwiązanie zostało umownie nazwane „domem bez rachunków”.

Zgodnie z przyjętą ideą zarówno dom zeroenergetyczny, jak i plusenergetyczny bazują na odnawialnych źródłach energii i są całkowicie samodzielne energetycznie. Czym się więc różnią? Pierwszy z nich może wyprodukować tyle energii, by zagwarantować bezproblemowe działanie wszystkich domowych instalacji, a drugi może wytworzyć w tej kwestii nadwyżki. A zatem w teorii inwestor, który zdecyduje się na budowę domu plusenergetycznego, po kilku lub kilkunastu latach będzie w stanie czerpać z niego zysk, odsprzedając nadprogramową energię do sieci. Jednak zanim to nastąpi, dom będzie budynkiem pasywnym o standardzie NF15, co oznacza, że zapotrzebowanie na energię użytkową do ogrzewania i wentylacji nie przekroczy w skali roku 15 kWh/m².

Budownictwo zero- i plusenergetyczne to nowa idea, która wciąż pozostaje głównie na etapie popularyzacji. W Polsce powstał już co prawda pierwszy dom bez kosztów, ale na razie tego typu konstrukcje należy traktować w kategoriach rozwiązań przyszłości. Na tę chwilę największym zainteresowaniem cieszą się domy energooszczędne i pasywne, które spełniają wymagania zarówno pod względem ekonomicznym, jak i ekologicznym. I taki stan rzeczy najprawdopodobniej nie zmieni się jeszcze przez długi czas.

Budynek netto zeroenergetyczny (nZEB) i plusenergetyczny – zalety i wady

Największą zaletą domów zero- i plusenergetycznych jest znaczna oszczędność na kosztach eksploatacyjnych. W przypadku tego drugiego powstaje nawet nadwyżka, którą można dowolnie wykorzystać, np. do ogrzewania wody lub całego domu. Zgodnie z ideą pozyskaną energię można odsprzedać dostawcy prądu, dzięki czemu w teorii nawet indywidualni inwestorzy mogą dodatkowo zarabiać na zasobach, które produkuje ich dom.

Aby uzyskać dom samowystarczalny energetycznie, w pierwszej kolejności należy zadbać o dwa aspekty: wysokiej klasy izolację całego budynku i maksymalne ograniczenie strat ciepła. Jeśli naszym celem jest podniesienie standardu z energooszczędnego do pasywnego, konieczna będzie dodatkowa inwestycja w postaci paneli fotowoltaicznych. Warto pamiętać, że musi być ich na tyle dużo i o odpowiednio wysokiej mocy, aby były w stanie wyprodukować energię pozwalającą ogrzać i obsłużyć cały budynek. W przypadku domu 140 m² z rekuperacją i wydajnymi systemami izolacji wystarczająca będzie instalacja do 10 kWp. Jej cena nie powinna znacząco przekroczyć 40 tys. zł. Możemy też skorzystać z dotacji na zakup paneli.

Jeśli chodzi o dom pasywny, dofinansowanie uzyskamy w ramach kilku programów rządowych i samorządowych. W takim przypadku budynek w całości funkcjonuje na prąd.

Do kosztów należy doliczyć też zaawansowane materiały budowlane, takie jak wysokiej klasy stolarka okienna oraz izolacja ścian czy więźby dachowej. Warto pamiętać, że nie każdemu spodoba się estetyka takiego domu. Z uwagi na ograniczenie utraty energii ich bryła musi być maksymalnie prosta, bez elementów dodatkowych, takich jak balkon, lukarny czy wykusze.

Rekuperacja z odzyskiem ciepła i niższe koszty ogrzewania

Domy pasywne o maksymalnie niskim zużyciu energii to nie tylko kwestia paneli fotowoltaicznych, ale także innych technologii. Jedną z nich jest rekuperacja z odzyskiem ciepła. Wentylacja mechaniczna pozwala na wymianę powietrza za sprawa wentylatorów, które pobierają powietrze z zewnątrz i rozprowadzają je po domu, a następnie usuwają zanieczyszczone powietrze. System wyposażony jest w filtry, które zapewniają wewnątrz pomieszczeń przyjemny mikroklimat.

Rekuperacja to rozwiązanie, które jest obligatoryjne w budownictwie energooszczędnym z uwagi na ekologię i znaczne obniżenie kosztów eksploatacji domu. Dlatego, jeśli interesują nas projekty domów pasywnych tanich w budowie, to opcja wentylacji mechanicznej będzie jednym z podstawowych wymogów.

Z uwagi na nowoczesne technologie możemy zastanawiać się, czy budowa domu energooszczędnego będzie o wiele droższa niż tradycyjnego budynku. Bardzo dobrze wyposażony dom pasywny jest droższy w budowie o ok. 30-40% niż dom tradycyjny. Warto jednak mieć na uwadze, że praktycznie zerowe koszty eksploatacji sprawią, że koszt ten zwróci się po 10 latach.

A czy możliwe jest to, aby postawić tani dom pasywny? Wiele zależy od wielkości budynku, zastosowanych technologii, ale też wyposażenia, takiego jak systemy aluminiowe, okna o niskim współczynniku przenikania ciepła czy wysokiej klasy termoizolacja. Najlepiej sprawdzić różne projekty domów energooszczędnych i wybrać taki, który będzie spełniał nie tylko potrzeby domowników, ale także zmieści się w planowanym budżecie.

Przyszłość budownictwa pasywnego

Budownictwo energooszczędne cały czas się rozwija i stale powstają nowe pomysły dotyczącego tego, jak jeszcze bardziej zminimalizować zużycie energii i maksymalnie ograniczyć działania, które szkodą środowisku. Dzisiaj najbardziej osiągalną wersją budynku energooszczędnego jest dom pasywny. Trzeba jednak pamiętać, że wzniesienie od nowa tak budynku pasywnego, jak zero- czy plusenergetycznego aktualnie jest bardzo drogie, a zwrot kosztów długotrwały i nieprzewidywalny. Dlatego też na razie tego typu inwestycję należy traktować bardziej w sposób ideologiczny niż praktyczny.

Najlepszym rozwiązaniem wydaje się podniesienie standardu domu z energooszczędnego do pasywnego. Współczynnik zapotrzebowania na energię w budynku pasywnym jest mniejszy lub równy 15 kWh/m²/rok, a to oznacza, że koszty ogrzewania domu 150 m² wyniosą mniej niż 400 zł. Dla porównania w przypadku domu energooszczędnego będzie to ok. 1000 zł w skali roku.