Systemy bezokapowe - czy warto w nie inwestować?

Marzysz o budowie dworku, ale obawiasz się styropianowych gzymsów i posądzenia o staroświeckość. Albo odwrotnie - codziennie przeglądasz zdjęcia skandynawskich domków, ale szwagier przekonuje Cię, że tylko okap dobrze ochroni elewację przed zabrudzeniem? Nie wspominając o ostrzeżeniach znajomego majstra, że takiego dachu nie da się zbudować? Jeśli któraś z tych sytuacji przypomina Ci Twoją własną - poniżej znajdziesz garść informacji, które mogą pomóc podjąć decyzję.

Okap to żadna nowość - podobnie, jak brak okapu. Dla niedowiarków - poniżej kilka przykładów tego, jak średniowieczni architekci próbowali uniknąć wystawiania dachu poza bryłę budynku.

Być może kierowały nimi względy praktyczne - w wysokim budynku okap traci wiele ze swych cech funkcjonalnych. Ten argument nie wyjaśnia jednak coraz powszechniejszego trendu budowania bezokapowych domów jednorodzinnych. Budynki bezokapowe trafiają do serc tych, którzy w architekturze widzą przede wszystkim czystą, czytelną bryłę. Okap zaburza jej odbiór, dodaje kolejny geometryczny element. Dzieje się tak nie tylko poprzez oderwanie jego krawędzi od krawędzi bryły głównej, ale także przez powodowaną przez okap grę światłocienia. W budynkach z okapem dużo większą rolę wizualną odegra detal - wykończenie krokwi, materiał użyty w podbitkach, orynnowanie. Można zastosować różne podejścia - w Domowych Klimatach najczęściej staramy się detal wyeksponować. Wystarczy jednak ruszyć się za granicę - u naszych niemieckich sąsiadów najczęściej zobaczymy końcówki krokwi ukryte w sajdingowym pudełku:

Architekci od zawsze zmagali się z problemami technicznymi powodowanymi albo przez brak okapu, albo przez bryłową kompozycję budynków okapowych. Oba kierunki doczekały się wielu osiągnięć w dziedzinie projektowania, jak i technologii.

Okap - nowoczesny czy staromodny?

Na to odwieczne pytanie nie ma odpowiedzi. W pewnym sensie - nie ma sensu go zadawać. Po części dlatego, że okap to zbyt ważny fragment budynku. Jego funkcje są następujące:

• ochrona wnętrza przed nadmiernym nasłonecznieniem;
• ochrona ściany przed działaniem efektów pogodowych, czyli przede wszystkim deszczu, zabrudzeniom spływającym z dachu;
• ochrona przed śniegiem - można dzięki niemu uniknąć spadania gór śniegu pod samą elewację budynku (za to mogą się tworzyć niebezpieczne sople);
• odprowadzenie wody.

Okap nie jest elementem, który tak jak np. gzymsy uzyskał ścisłą formę w wyniku jakichś technicznych zaszłości czy też panującej mody/stylu. Obojętnie, jak go skonstruujemy, będzie to rzutowało jednocześnie na funkcjonalność i na wygląd budynku. Jeżeli marzy nam się minimalistyczny dom bezokapowy, musimy przyjąć odpowiednie rozwiązania techniczne i pogodzić się z tym, że niektórych funkcji okapu nie da się łatwo zastąpić. Zaskakująco wielu problemów da się jednak uniknąć dzięki istniejącym technologiom. Jest faktem, że okap to element tradycyjnej architektury jednorodzinnej (w krajach o klimacie podobnym do Polski). Wynika to stąd, że jeszcze do niedawna technologia domów bezokapowych była faktycznie niedostępna. Istniejące rozwiązania były na tyle problematyczne, że powiązane z nimi trudności i koszta zniechęcały. Aktualnie jednak możliwości techniczne są coraz bardziej powszechne. Takie problemy, jak mostki termiczne czy ociekanie/brudzenie elewacji zostały niemal całkowicie wyeliminowane w nowoczesnych systemach. To wszystko sprawia, że przymierzając się do budowy domu, prawie każdy inwestor może rozważyć wybór projektu bezokapowego. Postanowiliśmy ułatwić naszym Czytelnikom ocenę - jeden z naszych nowych domów (Akord VIII) otrzymał projekt w obu wersjach (okapowej i bezokapowej) - grafiki w artykule pozwolą porównać we własnym zakresie, które rozwiązanie prezentuje się bardziej okazale. Wybór padł na Akorda nieprzypadkowo - jest to dom, dla którego rozwiązanie bezokapowe może okazać się kluczowe. Domy budowane na wąskiej działce (do 16m szerokości - a na taką przeznaczone są wszystkie nasze Akordy) są traktowane przez prawo w specyficzny sposób - ich odległość okapu od granicy działki nie może być mniejsza niż 1,5 m. Oczywiście, niemal pół metra na okap może w tej sytuacji odegrać niebagatelną rolę, decydując np. o ilości miejsca w pokojach.

Projektów domów bezokapowych jest na rynku nadal niewiele. Sytuacja pewnie będzie ulegała zmianie - wszystko zależy od wyborów dokonywanych przez budujących domy. Jeżeli inwestor czuje się pewnie i chciałby zmienić projekt domu okapowego na bezokapowy - jest to jak najbardziej możliwe. Statyka dachu (a co za tym idzie - grubości krokwi i rodzaj konstrukcji) nie ulega znaczącej zmianie - pojawiają się natomiast pewne problemy wykonawcze. Nie są to trudności, które mogą uniemożliwić budowę. Na ten temat piszemy jednak oddzielny, bardziej techniczny artykuł (link do niego już wkrótce).

Kiedy unikać? Bezokapowy w praktyce

Należy kierować się zdrowym rozsądkiem. Weźmy za przykład naszą Szarotkę (link). W tym przypadku wysunięty okap odgrywa rolę zadaszenia nad balkonem. Pominięcie go byłoby problematyczne i wymagałoby rozwiązań alternatywnych - jak daszek w projekcie Szarotka IV:

Poza tym - bezwzględnie, dokładniej nawet niż w innych systemach wymagać od ekip budowlanych stosowania się do wytycznych producenta systemu(!) Brak okapu może faktycznie w krótkim czasie prowadzić do naprawdę nieprzyjemnych efektów. Zacieki elewacyjne można oczywiście czyścić, jest to jednak rozwiązanie o wiele mniej praktyczne i droższe, niż zastosowanie właściwie przygotowanej obróbki (np. systemowej).

Podsumowanie - czy warto?

Jak w wielu innych przypadkach, tak i tutaj dużą rolę odgrywają osobiste przekonania i gust inwestora. Okap jest elementem pełniącym określone funkcje. Dom pozbawiony okapu musi odpowiadać na ich braki odpowiednią architekturą (zacienianie, przeszklenia) i zastosowanymi technologiami (np. rynnowy system bezokapowy). W przypadku domu na wąską działkę, brak okapu może być kluczowym zabiegiem, który pozwoli zaprojektować więcej przestrzeni wewnątrz budynku. Nasza odpowiedź - jeśli podoba Ci się takie rozwiązanie, zdecydowanie warto. Problemy wynikające z braku okapu można zredukować prawie do zera, wiąże się to jednak z pewnym kosztem czasowym i finansowym. Sądzimy jednak, że zaspokojenie własnych potrzeb estetycznych uzasadnia takie zaangażowanie. Nie dajmy sobie wmówić, że brak okapu to błąd albo że wykonanie go jest niemożliwe - takie obiegowe opinie to najzwyczajniej w świecie bzdury.

Czytaj więcej:

Dachówka ceramiczna czy cementowa?

Mostki termiczne

fot. zbiory własne