Zawór trójdrożny w instalacji c.o.: rodzaje, budowa i zastosowanie. Jak dobrać termostatyczny zawór mieszający?
Zawór trójdrożny, określany też jako zawór trójdrogowy albo trzydrożny, jest jednym z elementów wchodzących w skład instalacji c.o. Sprawdzamy, czym jest i do czego służy zawór trójdrożny.
Zawór trójdrożny jako ważny element systemu ogrzewania domu
System grzewczy musi być wydajny, bezawaryjny i bezpieczny. Dla poprawnego działania instalacji współgrać ze sobą muszą wszystkie elementy systemu (np. kocioł, grzejniki olejowe czy ogrzewanie podłogowe). Duża w tym zasługa zaworu trójdrożnego. Ten niewielki element instalacji c.o. zapewnia chociażby odpowiednią temperaturę wody w grzejnikach.
Poza tym odpowiada on za rozdzielnie drogi przepływu wody. Dzięki tej funkcji zawór trójdrożny umożliwia oddzielne przygotowanie ciepłej wody użytkowej albo robi to równolegle z ogrzewaniem budynku.
Zawór trójdrogowy – schemat budowy zaworu trzydrożnego
Zawór trzydrogowy to element niezbędny w wielu instalacjach c.o. Budowa zaworu trójdrożnego przypomina kształt litery „T”. Wyróżniamy w nim trzy główne elementy, tj.:
- korpus (np. mosiężny, stalowy),
- zawieradło (część ruchowa, która reguluje przepływ cieczy),
- trzpień (wlot, wylot).
Ze względu na rodzaj zawieradła wyróżniamy:
- Zawory trzydrożne obrotowe – z zawieradłem obracającym się o 90 lub 180 stopni wokół osi. Skrajne położenie zawieradła pozwala na przepływ czynnika tylko przez jedną dyszę. W przypadku położenia pośredniego zawór działa jako mieszadło, a ciecz płynie przez dwa otwory.
- Zawory trzydrożne grzybkowe – zawieradło porusza się w ruchu liniowym i wymusza przełączanie albo mieszanie przepływającego czynnika.
Zawór trójdrogowy z siłownikiem – zasada działania
W zależności od rodzaju zaworu sterowanie nim odbywa się ręcznie lub automatycznie, na co pozwala zawór trójdrożny termostatyczny z siłownikiem. Te bardziej zaawansowane urządzenia pozwalają na automatyczne regulowanie temperatury wody i utrzymywanie jej na stałym poziomie niezależnie od zmieniających się warunków. Samo sterowanie automatyczne może być pneumatyczne, elektryczne lub hydrauliczne.
Rodzaje i zasada działania zaworu trójdrogowego
Ze względu na funkcję, jaką zawór trzydrożny pełni w instalacji, wyróżniamy zawór mieszający oraz przełączający.
| Zawór przełączający | Umożliwia zasilanie obiegów i zmianę kierunku przepływu wody w instalacji. Dzięki temu możliwe jest zasilanie dwóch odbiorników ciepła o różnym przeznaczeniu (np. c.w.u. i c.o.). Taki zawór sprawdzi się w instalacjach z kilkoma źródłami ciepła (np. kocioł w kotłowni, pompa ciepła, kolektory słoneczne). |
| Zawór mieszający | Pełni funkcję ochronną kotłów przed niską temperaturą wody powracającą z instalacji. Z uwagi na zasadę działania zawór trójdrożny mieszający znajduje zastosowanie w małych kotłach na paliwo stałe w domach jednorodzinnych, ale też w większych piecach zasilających budynki przemysłowe. |
Zawór trójdrogowy – jak zamontować i ustawić?
Przede wszystkim musimy pamiętać o tym, aby zaworu trójdrogowego nie montować na rurze biegnącej od urządzenia grzewczego w kierunku naczynia przelewowego w układach otwartych. W tym miejscu nie może znaleźć się żaden zawór, gdyż naczynko stanowi zabezpieczenie instalacji na wypadek wzrostu temperatury wody. Pozwala ono odprowadzić ją poza obieg grzewczy i zapobiega w ten sposób uszkodzeniu instalacji. Zaworu nie montujemy też na rurze do naczynia wzbiorczego.
Kwestią sporną pozostaje jego instalacja przed lub za pompą. Tutaj wiele zależy od rodzaju instalacji:
- w obiegu grzewczym – montaż za pompą,
- w obiegu ciepłej ody użytkowej (c.w.u.) – montaż przed pompą.
Po montażu zaworu trójdrogowego należy go jeszcze ustawić. Jeśli nie wiemy, jak ustawić zawór trójdrożny, powinniśmy zainwestować w automatyczny produkt z siłownikiem.
Przy ręcznym ustawianiu trzeba to robić metodą prób i błędów, aczkolwiek i tak trudno będzie zapewnić jego maksymalną wydajność. Przy ręcznej regulacji możemy ustawić zawór wedle własnych preferencji, aczkolwiek optymalna temperatura wody powracającej do kotła wynosi zwykle 50-60 st. C. Zawór trójdrożny mieszający z ręczną regulacją warto rozważyć w sytuacji, kiedy zależy nam na podwyższeniu temperatury wody w obiegu, co ma chronić kocioł przed korozją (korozja niskotemperaturowa).
Jak wspominaliśmy, ręczne ustawianie zaworu nie jest dobrym pomysłem. Tymczasem elektrozawór trójdrożny z siłownikiem automatycznie dostosowuje przepływ wody o odpowiedniej temperaturze.
Jak wybrać odpowiedni zawór trójdrożny – ceny zaworów
Wiemy już, co daje zawór trójdrożny i jaka jest zasada działania tego elementu instalacji. Pozostaje kwestia wyboru odpowiedniego zaworu. Jak zauważyliśmy wyżej, w zależności od swojej funkcji wyróżniamy zawory mieszające i rozdzielające.
Jednak podczas ich wyboru powinniśmy zwrócić uwagę nie tylko na rodzaj tego produktu, ale też jakość, na przykład sprawdzając opinie o danym narzędziu. Pomogą też fachowi instalatorzy, którzy dobiorą optymalny zawór 3d do instalacji (np. zawór trójdrożny do kotła z podajnikiem) pod kątem wielkości oraz mocy zastosowanego siłownika.
Większość nowych zaworów jest produktem automatycznym. Cena takiego elementu instalacji kształtuje się na poziomie 400-600 zł. W tej cenie powinniśmy znaleźć elektrozawór, który będzie sprawny, niezawodny i żywotny.
Nie ulega więc wątpliwości, że zawór trójdrożny to niewielki, ale jakże ważny element instalacji grzewczej, stawiany zaraz obok kotła, grzejników czy ogrzewania podłogowego. Najważniejsze, aby podczas montażu i eksploatacji przestrzegać zaleceń producenta danego modelu produktu. Jeśli zawór nie działa prawidłowo, do objawów jego awarii zaliczamy m.in. zawieszenie się urządzenia czy niską temperaturę wody w grzejnikach. Najczęściej wystarczy tylko wyczyścić taki zawór, choć niekiedy potrzebna jest pomoc fachowca.
