Zawór zwrotny: czym jest, jak działa i gdzie jest montowany? - rodzaje, parametry i koszty

Zawór zwrotny to jeden z kluczowych elementów instalacji, który umożliwia jej właściwe działanie oraz zabezpiecza przed uszkodzeniem innych elementów, takich jak np. pompy. Jak działa? Gdzie dokładnie jest montowany zawór zwrotny? Odpowiedzi na te i inne pytania znajduja się w niniejszym artykule.

Zawór zwrotny w instalacji C.O. – czym jest i za co odpowiada: najważniejsze kwestie

Zawór zwrotny w instalacji C.O. to element, który reguluje przepływ cieczy we właściwym kierunku. W wielu przypadkach prawidłowe działanie instalacji bez zaworu zwrotnego byłoby praktycznie nie możliwe. Dzięki niemu ciecz nie może zmienić kierunku, a co za tym idzie zachowuje jednokierunkowy bieg. Należy również wiedzieć, że zawory zwrotne wykorzystywane są nie tylko w instalacjach, w których medium grzewczym jest woda. Stosuje się je również w przypadku systemów hydraulicznych z innymi cieczami, np. gazem ziemnym.  

Jak działa zawór zwrotny w instalacjach C.O.?

Zawór zwrotny to urządzenie samoczynne, które nie wymaga podłączenia żadnych systemów sterujących. Do jego działania wykorzystywana jest różnica ciśnień, która pojawiając się na elemencie dławiącym otwiera lub zamyka przepływ. Teoretycznie powinno się to odbywać natychmiastowo, w praktyce jednak jest nieco inaczej.

Otwieranie i zamykanie przepływu

Otwarcie przepływu następuje dopiero po przekroczeniu progowej różnicy ciśnień, która jest nazywana ciśnieniem otwarcia. Wynika to z konstrukcji samego zaworu. Zamykanie przepływu jest natomiast uzależnione od rodzaju zaworu, czyli tego, czy jest to model z, czy bez obciążenia. Zamykanie przepływu w zaworach bez obciążenia następuje dopiero po upływie pewnego czasu do zakończenia przepływu. W przypadku zaworów z obciążeniem zamknięcie przepływu następuje szybciej, jednak należy pamiętać, że przy takich samych ciśnieniach zawsze będą one zamknięte.

Z jakich materiałów wykonane są zawory zwrotne?

Zawory zwrotne wytwarzane są z różnego rodzaju materiałów, do których należy m.in. stal, stal nierdzewna, mosiądz, polipropylen oraz inne tworzywa sztuczne. Zastosowanie danego materiału uzależnia się od warunków pracy zaworu zwrotnego, rodzaju medium roboczego, a także wymagań określonych branży. Najistotniejszy jest zdecydowanie rodzaj przepływającego medium roboczego, a co za tym idzie jego stan skupienia, poziom agresywności oraz wymagane ciśnienie otwarcia zaworu i wielkość przepływu.

Główne rodzaje zaworów zwrotnych - podział

Zawory zwrotne można dzielić według różnych klasyfikacji. Najczęściej klasyfikuje się je ze względu na formę zawieradła (elementu otwierającego i zamykającego przepływ), wyróżniając tym samym zawory grawitacyjne i sprężynowe. Inaczej wygląda podział ze względu na sposób działania, kiedy to wyróżnia się zawory zwrotne z obciążeniem i bez obciążenia.

Zawór zwrotny grawitacyjny i sprężynowy

Zawory grawitacyjne to jedne z najczęściej stosowanych zaworów zwrotnych. W ich wnętrzu znajduje się specjalnie wyprofilowany kapturek, który umieszczony jest na mocowanej u góry dźwigni. Siła ciężkości oraz ciężar kapturka sprawia, że opada on na dół blokując przepływ cieczy. W sytuacji, gdy ciśnienie na wejściu wzrośnie kapturek automatycznie podniesie się do góry, jego spadek sprawi natomiast, że kapturek z powrotem opadnie odcinając możliwość powrotu płynu. W przypadku zaworów grawitacyjnych należy pamiętać o prawidłowym montażu, ponieważ niewłaściwe ułożenie poskutkuje tym, że nie będą działały prawidłowo.

Problem ten nie występuje w przypadku zaworów sprężynowych, ponieważ w tej sytuacji zawieradło dociskane jest przez odpowiednio dopasowaną sprężynę, która może pracować zarówno w konfiguracji pionowej, jak i poziomej. Otwarcie przepływu następuje, gdy różnica ciśnień wytworzy siłę umożliwiającą pokonanie tego docisku.

Zawory zwrotne bez obciążenia i z obciążeniem

Zawory zwrotne można również klasyfikować w oparciu o sposób ich działania. Zgodnie z tym podziałem wyróżnia się:

• Zawory zwrotne bez obciążenia – w tym przypadku zamykanie przepływu medium działa na skutek zmiany kierunku prądu i różnicy ciśnień.
• Zawory zwrotne z obciążeniem – wyposażone są oczywiście w obciążenie – jak sama nazwa wskazuje – które odpowiada za zamykanie zaworu pod wpływem sprężyny lub grawitacji.

Sprawdźmy najważniejsze parametry zaworów zwrotnych

Zawór zwrotny montowany w instalacji C.O. musi charakteryzować się odpowiednimi parametrami, co sprawi że będzie on spełniał w niej swoją funkcję. Należy do nich przede wszystkim wielkość samego zaworu, a także jego właściwe dobranie do średnicy rurociągu. Niezwykle istotne jest również odpowiednie dostosowanie do ciśnienia i typu przepływającego przez zawór medium, ponieważ warunkuje to sprawność i bezpieczeństwo użytkowania instalacji centralnego ogrzewania.

Gdzie i kiedy stosowane są zawory zwrotne?

Zawory zwrotne to elementy zabezpieczające, które zwiększają bezpieczeństwo użytkowania instalacji ciśnieniowej, a także wydłużają jej żywotność. Gdzie są stosowane? Funkcjonalność zaworów zwrotnych sprawia, że wykorzystywane są w instalacjach ciśnieniowych, m.in. instalacjach wodnych, C.O., czy sprężonego powietrza. W przypadku domów jednorodzinnych występują także w instalacjach wentylacyjnych. Konkretne miejsce montażu zaworu zwrotnego wskazuje projekt danej instalacji, co gwarantuje prawidłową regulację przepływu medium.

Czym oprócz kosztów kierować się podczas wybór zaworu zwrotnego?

Wybierając zawór zwrotny bardziej niż na jego cenie należy się skupić na jakości oraz prawidłowym dopasowaniu do instalacji. Wynika to z faktu, że oszczędność na tym elemencie może doprowadzić do poważnych usterek samej instalacji C.O., czy kotła, które z reguły są dużo bardziej kosztowne niż sam zawór. Co więc należy wziąć pod uwagę wybierając zawór? Przede wszystkim jego parametry oraz dopasowanie do wykorzystywanego medium grzewczego, czy rodzaju pompy. W instalacjach stosowanych w budynkach jednorodzinnych z reguły są to zawory grzybkowe, co wynika z faktu, że warunki ich pracy nie są aż tak wymagające jak w systemach przemysłowych.

Podstawowe zasady montażu zaworów zwrotnych w instalacjach centralnego ogrzewania

W instalacjach C.O. zawór zwrotny z reguły montowany jest bezpośrednio za pompą i znajduje się przed zaworem odcinającym. W przypadku niektórych rozwiązań umieszczany jest również w miejscu powrotu medium. W zależności od rodzaju zaworu oraz jego konstrukcji może być on zamontowany pionowo lub poziomo. Wpływ może mieć na to również plan zagospodarowania kotłowni. Zawór montuje się go za pomocą gwintu na korpusie oraz odcinkach rur. Należy przy tym pamiętać, że przy wyższych zakresach różnicy ciśnień, zawory posiadają przyłącze gwintowane zewnętrznie na wlocie, a także wewnętrznie na wylocie. Zawór zwrotny kołnierzowy jest natomiast montowany do rury przy użyciu tarcz umieszczonych na korpusie.

Przy montażu zaworu zwrotnego należy przestrzegać kilku ważnych zasad, które mówią, że:

• zawór zwrotny montuje się zgodnie z kierunkiem przepływu, co ułatwia znajdująca się na jego korpusie odpowiednio skierowana strzałka;
• zawór zwrotny powinien być tak zamontowany, by poszczególne elementy instalacji nie naciskały dodatkowo na jego korpus;
• uszczelniając połączenie zaworu zwrotnego z rurą należy zadbać o to, by nie doszło do ograniczenia jego prześwitu;
• dobrą praktyką jest założenie przed zaworem zwrotnym specjalnej siatki do wyłapywania grubszych zanieczyszczeń.
• przed montażem warto jeszcze raz zweryfikować, czy zawór zwrotny został odpowiednio dobrany.

Jak prawidłowo konserwować zawory zwrotne?

Wiele osób zastanawia się, czy prawidłowe działanie zaworu zwrotnego wymaga jego regularnej konserwacji. Odpowiedź jest jednoznaczna i brzmi: nie. Wynika to z faktu, że prawidłowo dobrany i zamontowany zawór zwrotny powinien przez długi czas pracować bezawaryjnie. Jeżeli jednak wystąpią problemy z jego działaniem, należy go zdemontować i wymienić na nowy, a zarazem w pełni sprawny.

Zawór zwrotny to bardzo ważny element instalacji centralnego ogrzewania. Wiedza na temat sposobu jego działania pozwala odpowiednio go dobrać oraz zamontować, co gwarantuje sprawne funkcjonowanie samej instalacji.