Drewno na więźbę dachową - rodzaje, konstrukcje i dobór rozstawu krokwi na dach w budownictwie jednorodzinnym

Stare, leśne porzekadło mówi, że dąb lubi rosnąć za młodu w kożuchu, ale bez czapki – czyli otoczony ścianą drzew, ale z otwartym niebem nad ,,głową”. Dla dębów jest to znakomitym bodźcem, aby rosnąć i rosnąć – tak bardzo, by w końcu prześcignąć wszystkie drzewa wokół i samemu się rozgościć, tworząc później ogromną, rozłożystą koronę, która jak wielki, zielony dach zamyka całe sklepienie lasu. Tak samo my, budując dom, najpierw wznosimy ściany, a gdy już bryła jest gotowa, zamykamy wszystko od góry dachem o najczęściej drewnianej konstrukcji.

Jak wybrać najlepsze drewno na więźbę dachową?

Najczęściej, prawie w 100% przypadków do konstrukcji więźby dachowej używa się drewna iglastego, przede wszystkim sosny. Często, szczególnie na południu kraju, stosowany jest również świerk lub jodła. Najrzadziej spotyka się konstrukcje z modrzewia, chociaż to ten gatunek jest najbardziej wytrzymały i odporny na grzyby i szkodniki. Wadą modrzewia jest jednak jego cena, która zwykle przewyższa pozostałe gatunki. Najlepsze drewno powinno być przede wszystkim suche, wysezonowane lub doprowadzone do odpowiedniej wilgotności w komorach suszarni drewna. Spotyka się jeszcze czasem opinie, że konstrukcje dachu można robić z drewna ,,prosto z lasu”, jednak lepiej takiego eksperymentu na własnej budowie nie przeprowadzać. Drewno o małej gęstości słoi, często o poskręcanych włóknach, podczas wysychania na gotowym dachu niechybnie odkształci się tak bardzo, że trzeba będzie zrywać całe, nowo położone poszycie, wymienić krokwie i kłaść dach od nowa.

Elementy tradycyjne konstrukcji więźby dachowej – krokwie i murłaty

W każdego rodzaju więźbie dachowej, której zadaniem jest przenoszenie obciążenia dachu na ściany budynku, są stosowane jej podstawowe elementy – krokwie i murłaty. W domach drewnianych belkę spinającą od góry ścianę nazywano oczepem. Murłaty są to kwadratowe belki ułożone równolegle do ściany budynku i do niej mocowane za pomocą osadzonych w ściankach kolankowych kotew z nagwintowanymi końcówkami. Kotwy umieszcza się nie dalej niż 1.5m od siebie, pamiętać jednak trzeba, żeby nie wypadły w linii późniejszych mocowań krokwi. Drugim elementem konstrukcji więźby są krokwie dachowe. Te pochyle, skośne belki służą za podparcie dla całego poszycia dachowego. Jest ich kilka rodzajów: główna, czołowa, koszowa, kulawka, narożna – zależnie od zastosowanego rodzaju więźby oraz miejsca ułożenia krokwi. Wymiary krokwi są zależne przede wszystkim od rodzaju pokrycia dachu, jego ciężaru oraz od kształtu i wymiarów samej połaci dachowej. Przeważnie belki przeznaczone na krokwie są prostokątne o szerokości dwukrotnie mniejszej niż ich wysokość.

Jakie są normy dotyczące drewna na więźbę dachową?

Najistotniejszym parametrem, niezbędnym dla określenia przydatności materiału na więźbę dachową, jest jego wytrzymałość. Drewno konstrukcyjne to tarcica o jednolitej wytrzymałości, a zatem spełniająca wymagania wytrzymałościowe określone przez projektanta budynku. Przeważnie jest to drewno spełniające normę certyfikowaną wytrzymałościowo, np. C 24. Skrót ten oznacza, że belka ma prawo pęknąć dopiero przy oddziaływaniu siły na całej swej długości 24MPa czyli prawie 255kg na cm². W przypadku niższych wartości, np. 15MPa , belki mogą co najwyżej się uginać. Norma ta jest określana dla każdego budynku przez architekta wykonującego projekt. Zlekceważenie zaleceń projektu i wykorzystanie materiału o niższej odporności skutkuje większym, niż zalecane uginanie się belek, co prowadzi do nieszczelności pokrycia, utraty termoizolacji oraz narażenie ścian na zacieki i zagrzybienia poprzez np. pęknięcia ścian i odpryski tynku. Konstrukcja dachu może też zostać tak naruszona, że nadawać się będzie tylko do wymiany.

Odpowiednie wymiary więźby dachowej w budownictwie jednorodzinnym

Nie tylko rodzaj pokrycia dachowego decyduje o wymiarach koniecznych do zastosowania w więźbie dachowej. Najczęściej rozpiętość dachu i kąt jego nachylenia określają, jakie wymiary poszczególnych elementów należy zastosować, a także jaki wybrać typ konstrukcji. Jeżeli rozpiętość dachu liczy sobie mniej niż 7,5 metra, wystarczy dach krokwiowy. Przy większych wymiarach konieczne jest wzmocnienie krokwi jętkami. Element spinający krokwie na 2/3 wysokości, licząc od stropu do dachu – to jest właśnie jętka. Dach często jest wykonywany jako konstrukcja wielopłaszczyznowa lub o bardzo dużych połaciach, a najmocniejsze i najbardziej skomplikowane rodzaje więźby dachowej konstruuje się w rozpiętościach powyżej 12 metrów. Tu już obowiązują dźwigary w konstrukcji płatwiowo-kleszczowej.

Fachowe wzmocnienie połączenia krokiew – murłata

Dawniej stosowano najczęściej połączenie na pojedynczy gwóźdź, tzw. krokwiak. Połączenie takie ma wiele wad, z których najważniejsze to słaba nośność, wytrzymałość oraz konieczność wstępnego nawiercenia krokwi przed przybiciem jej do murłaty. Nawet najprostsza konstrukcja dachu dwuspadowego wymaga wytrzymałych połączeń. Nietrwałość takiego połączenia weryfikują potem silne, porywiste wiatry, a lepiej nie poddawać dachu takim eksperymentom i od razu zastosować lepsze, trwalsze i nowocześniejsze rozwiązania, jak np. różnego typu złącza ciesielskie – kątowniki, specjalne złącza płatwiowo-krokwiowe, czy knagi, które są wykorzystywane w konstrukcjach podlegających szczególnie dużym siłom.

Elementy wiązania więźby dachowej – wiązary i dźwigary tradycyjne

Przy dachach o dużej rozpiętości stosuje się specjalne elementy, takie jak wiązary, czyli krokwie, stanowiące pas górny wiązara, połączone pasem dolnym, który tworzy konstrukcję stropu. Krokwie z pasem dolnym wiązane są za pomocą tzw. krzyżulcy. Całość przeważnie kupujemy jako gotowy element, chociaż zdarza się, ze wiązary są mierzone i montowane dopiero na placu budowy. Wszelkie połączenia wiązara wykonuje się najlepiej za pomocą blach perforowanych i metalowych łączników. Dźwigary natomiast to nic innego jak belki, podpory wzmacniające i przenoszące obciążenia oddziałujące na strop, czyli tzw. dźwigary stropowe. W wiązarach pełnią funkcję dolnego pasa.

Czym pomalować więźbę dachową aby przetrwała lata?

Materiał, z jakiego się wykonuje więźbę dachową czyli drewno, nie jest odporny ani na ogień, ani na owady, grzyby, ani wilgoć. Mimo iż wydaje się, ze więźba nie jest bezpośrednio narażona na wpływ warunków atmosferycznych, należy ją zabezpieczyć poprzez odpowiednią impregnację. Najczęściej stosuje się gotowe impregnaty zabezpieczające drewno kompleksowo, ale można zastosować osobno środki przeciwogniowe oraz następnie biobójcze. Nie należy używać do tego celu lakierobejcy czy olejów – są to bowiem preparaty do wykończenia drewna, nienadające się do głębokiej impregnacji konstrukcji.

Przydatne informacje o konstrukcjach, materiałach do budowy i wykończeń oraz zabezpieczaniach i impregnacji znaleźć można na stronie naszej czytelni. ciekawe rozwiązania gotowych projektów domów drewnianych dostępne są w naszej kategorii: Drewniane.