Jak wykonać i zagospodarować mur oporowy (ścianę oporową)

Widok domu wdzięcznie wkomponowanego w zbocze pagórka przywodzi nam na myśl spokój, oddech pełną piersią i szerokie widoki. Ot, swobodne życie Hobbita na obczyźnie. Okazuje się jednak, że niwelacja gruntu pod zabudowę i następnie wzmocnienie, aby zapobiec osuwaniu się podłoża, może nastręczyć wielu kłopotów, nie tylko budowlanych, ale i prawnych, albowiem mur oporowy jest, podobnie jak most, droga czy tunel, budowlą.

Co to jest mur oporowy?

W największym uproszczeniu mówiąc, mur, czy ściana oporowa to konstrukcja, która ma za zadanie powstrzymanie naporu ziemi, nasypu, przed jej osunięciem. Działają nań siły parcia poziomego, które mogą być na tyle mocne i niebezpieczne, że nawet wykonanie muru samodzielne jest możliwe tylko dla konstrukcji o maksymalnej wysokości 1,2 metra. Wymienia się kilka typów ścian oporowych: masywne, wspornikowe, płytowo-kątowe oraz płytowo kątowe żebrowe. Zadaniem muru jest utrzymanie stateczności, aby pod naporem obciążenia wynikającego z naporu gruntu nie przesunąć się, ani nie wywrócić, zachowując na całej długości jednolitą sztywność. Rozwiązanie jest to o tyle ciekawe, że zwykle ściany przemyślane są i skonstruowane tak, aby przenosić obciążenia pionowe. Mur oporowy ma za zadanie wytrzymać siły działające w poziomie.

Materiały na mur oporowy

Zależnie od tego, czy budujemy sami niewielki murek będący jednocześnie estetycznym elementem nadającym kształt naszemu ogrodowi, czy też stawiana jest solidna, zbrojona ściana przeciwdziałająca poważnemu osuwaniu się gruntu, mury oporowe wykonuje się z różnych materiałów, wielorakimi technikami. Przebudowując skarpę ogrodu niewielkimi terasami, skłonimy się raczej ku temu, aby to mur oporowy z kamienia ozdobił nasz ogród, niż betonowa konstrukcja. W przypadku, kiedy ścianka nie musi być wysoka (taka do 50 cm), wystarczy kamienny murek ułożyć na sucho bez fundamentów. Kolejnym rozwiązaniem materiałowym może być mur oporowy z gabionów. Metalowe, specjalne kosze możemy wypełnić kamieniami, tłuczniem łupkiem, kostką granitową albo zakupić już gotowe i ustawić je tak, aby wzmacniały skarpę. Metalowa siatka z czasem przestaje razić, a posadzone rośliny pnące znajdą na niej znakomite podparcie i prędko zasłonią ścianę, tworząc na niej zielony kobierzec. Budując ścianę oporową można także skorzystać z gotowych zestawów, jakimi są murki oporowe prefabrykowane. Jest to wygodne rozwiązanie, które wcale nie musi mieć charakteru betonowej płyty wetkniętej w grunt. Elementy prefabrykowane mają zwykle kształt zbliżony do litery L i za ich pomocą tworzy się tak zwane murki suche, czyli budowane bez zaprawy. Mogą być to pustaki i bloczki produkowane w dziesiątkach wzorów, tak kształtu, jak i koloru. Oprócz tego do budowy murków używa się wszystkich materiałów znanych z budownictwa – cegły, cegły klinkierowe, ceramikę poryzowaną, bloczki z betonu komórkowego czy silikatów. Zasada budowy jest taka sama. Często wykonuje się też murki oporowe betonowe, wylewane, będące monolitycznymi konstrukcjami, zabezpieczonymi zbrojeniem.

Zbrojenie muru oporowego

Przy wznoszeniu muru oporowego z betonu, którego wysokość będzie przekraczać 0,5 m, powinno się nie tylko przygotować na konieczność wykonania zbrojenia tej konstrukcji, ale również osadowienia jej na fundamencie. Zbrojenie obu tych elementów wykonuje się jak każde żelbetonowe konstrukcje. W związku z tym, że nacisk gruntu przebiega w kierunku poziomym, ścianę zbroi się pionowo, przeciwdziałając tym, czasem znacznym, siłom parcia. Zbrojenie poziome fundamentów powinno być równo ułożone, w takich samych odstępach. Rozkład zbrojenia, gęstość ułożenia, jak i rodzaj prętów układa się na podstawie wyliczeń architekta projektującego daną konstrukcję.

Mur oporowy typu L

Jednym z podstawowych rodzajów murków z elementów prefabrykowanych jest ściana oporowa typu L. Nazwa jest związana z charakterystyczną budową gotowych elementów, których przeznaczeniem jest stworzenie muru oporowego odpornego nawet na duże obciążenia statyczne. Najczęściej tego typu elementy wykorzystuje się do tworzenia stałych składowisk sypkich materiałów, ale ze względu na swoje szerokie zastosowanie idealnie nadają się wszędzie tam, gdzie spadek terenu powoduje problematyczne wykorzystanie terenu. Tak rozwiązanie wyklucza pracochłonnego użycia szalunków, zbrojeń i wylewania betonu na miejscu budowy.

Pozwolenie na budowę murku oporowego

Zgodnie z prawem budowlanym ściana, która ma za zadanie przede wszystkim zabezpieczyć teren przed osuwaniem się gruntu, wymaga pozwolenia na budowę. Nawet jeżeli na granicy działki stawiamy ogrodzenie, które jednak jako podstawowe zadanie ma utrzymać osuwający się grunt, jest to już mur oporowy. Odległość od granicy działki w tym wypadku nie ma znaczenia, chociaż jako ściana oporowa, budowla podlega ocenie, czy tego typu inwestycja nie będzie uciążliwa dla sąsiednich terenów.

Murki oporowe w ogrodzie – jak je zagospodarować?

Istnieje wiele sposobów na zagospodarowanie każdego typu murów oporowych. Obsadzenia gabionów, wysypanie ziemią i posadzenie kwiatów lub krzewów to najczęściej wykorzystywane możliwości zagospodarowania takich murów. Do tego istnieje cała gama pnączy, które możemy posadzić u podstawy ściany, tworząc z czasem zieloną kaskadę. Wiszący ogród na wyższych konstrukcjach bądź kwietniki u podnóża mniejszych ścianek – możliwości aranżacji są nieskończone i ograniczone tylko i wyłącznie fantazją inwestorów oraz ograniczeniami finansowo- terenowymi.

Mury oporowe to ciekawe konstrukcje, chociaż niezaprzeczalnie kłopotliwe dla inwestora. Niewysokie, kamienne murki doskonale dopełnią aranżacji naszego ogrodu, a wysokie konstrukcje, które muszą być specjalnie projektowane przez doświadczonych architektów, mogą z czasem pozwolić nam stworzyć zielone kaskady winobluszczu lub wiciokrzewów. Pamiętajmy jednak, że postawienie takiej ściany bez wymaganych zezwoleń to samowola budowlana, i jako taka podlega restrykcyjnym prawom, które w pierwszej kolejności karze nam ścianę rozebrać.